Bố mẹ tôi rất thích bộ phim “Bí Thư Tỉnh Ủy” đang chiếu mỗi tối thứ hai, tư, sáu trên VTV1. Bố mẹ bảo: phim như đời thật. Mỗi tối sau giờ cơm, hoặc vừa ăn cơm tối vừa xem, bố mẹ hay chuyện trò bàn luận : “Ấy, đúng là cái thời ấy nó như thế thật, muốn đi chợ bán gánh khoai mì cũng phải chốn chui chốn nhủi. Ông Chủ Tịch xã này giống hệt cái tay Chủ Tịch xã mình thời ấy nhỉ…”. Thế là có bao nhiêu là chuyện để bố mẹ kể hoài không hết…
Tôi cũng thích bộ phim này, tuy xem phim có hơi bị nhức đầu vì những lời lẽ trao đổi của các nhân vật trong phim, bàn về chính sách với nghị quyết, nghị định của Trung Ương và Chế độ XHCN bảo thủ thời ấy, nhưng tôi thích phong cảnh rất bình dị êm đềm của nông thôn miền Bắc và cái cách các diễn viên thể hiện tính cách và lối sống rất thật của người nông dân miền Bắc. Tôi đã từng về quê Cha mẹ một lần, tuy thời gian lưu lại rất ngắn ngủi thôi, nhưng bao nhiêu ấn tượng đẹp và dư âm của cảm giác yên bình ngọt ngào ấy vẫn lẩn quẩn trong tôi mà thỉnh thoảng lại thức dậy trong tôi nỗi nhớ da diết như người xa quê lâu năm chưa về “Thiếu quê hương ta về đâu?...”
"Bí thư tỉnh ủy" kể lại câu chuyện khoán hộ, khoán chui ở tỉnh Vĩnh Phúc dựa theo nguyên mẫu cố bí thư tỉnh ủy Kim Ngọc.
Có lẽ tôi sẽ không bao giờ biết Bí Thư Tỉnh Ủy Kim Ngọc là ai nếu tôi không xem bộ phim “Bí thư Tỉnh Ủy”. Kim Ngọc - một con người chỉ học hành hết lớp 7, vậy mà tư duy đã thật sự đi rất xa so với thời gian, chính ông mới dám đưa ra những cái mới đi ngược lại hẳn nguyên lý của Chủ Nghĩa Xã Hội lỗi thời bảo thủ lúc đó, tháo bỏ sự ràng buộc kìm hãm của cơ chế quản lý lạc hậu và những điều ông đã làm đến giờ vẫn đúng. Trên tất cả các cánh đồng hiện nay đều áp dụng cách khoán mà hơn 50 năm trước ông Ngọc đã từng áp dụng và đã bị lãnh đạo bắt làm kiểm điểm.
Ngay từ hồi những năm 60, khi mà sự giáo điều trong nhận thức lúc đó còn hết sức nặng nề về “ăn ngon, mặc đẹp, ở sang” – được xem là đồng nghĩa với sự sùng bái vật chất tư bản chủ nghĩa, nhưng ông Kim Ngọc đã phát biểu trong Đảng bộ tỉnh khẳng định một chân lý có thể nói là cực kỳ táo bạo về sự phấn đấu của người Đảng viên là làm sao để “dân luôn được ăn ngon, mặc đẹp, ở sang, học hành chữa bệnh không mất tiền, đó mới là mục tiêu của CNXH. Vì sao Hợp Tác Xã luôn được coi là điển hình tiên tiến của XHCN vậy mà dân vẫn đói nghèo, chẳng ai thiết tha với đồng ruộng. Trong khi ta luôn tuyên truyền về sự phát triển của ruộng hợp tác, với năm nào cũng mùa màng bội thu. Hình thức khoán việc ấy đẻ ra biết bao thứ quan lieu, nạn cường hào mới, tệ rong công, phóng điểm, làm ăn gian dối. Vậy mà người ta cứ thổi phồng lên là Hợp Tác xã no ấm, người dân phấn khởi. Quả là giáo điều. Làm ăn như thế đói là phải !!”
Cuối cùng ông đưa ra kết luận: “ Áp dụng mô hình hợp tác “mọi thứ đều là của chung” là rất sai. Xã viên không coi ruộng đất là của mình nên họ chẳng thiết tha gì với đồng ruộng. Phải để nông dân làm chủ mảnh đất của mình”.
Tư tưởng “Cha chung không ai khóc, của chung không ai giữ” xem ra thì thời nào cũng thế. Cái gì không phải là thuộc sở hữu của ta, ta không có nghĩa vụ và không có quyền lợi trong sự phát triển hay suy sụp của nó thì ta không có lý do để cố gắng. Đó là điều mà Bí Thư Kim Ngọc đã nhìn ra, không phải vào thời đại ngày nay, mà là từ 50 năm trước.
“Bí thư Tỉnh ủy” là một minh họa sống động cho những điều mà mẹ tôi đã từng kể với tôi lúc trước mà lúc ấy tôi vẫn còn mập mờ chưa hiểu, về cái gọi là “ngăn sông cấm chợ”: muốn đi bán hay đi mua khúc vải cũng lấm la lấm lét như kẻ đi ăn cắp, phải đi vào lúc đêm hôm mưa bão để tránh bị dân quân họ chặn bắt, cả năm mới được vài ba mét vải được phát chứ đâu như tôi mua quần mua áo suốt năm (như những khi mẹ thấy tôi mua đồ nhiều quá lại tiếc tiền mà rầy la thế
), chủ trương "diệt giặc dốt" được thực thi hóa bằng cách dựng các trạm kiểm soát ở đầu làng, người làng đi chợ, đến chốt bị chặn lại, họ giơ cái bảng có viết mấy chữ lên, ai không đọc được thì phải quay về…. Cái bụng chưa no thì làm sao cái đầu nó nạp con chữ được ?!Lớp trẻ tuổi sinh sau, lại sinh ra trong miền Nam như tôi có lẽ không thể nào yêu thích và hiểu hết về nội dung phim cũng như ý nghĩa mà bộ phim muốn gửi gắm, thậm chí nhiều người còn cảm thấy nhức đầu và nhàm chán với quẩn quanh phong cảnh phim toàn là nông thôn với đồng ruộng, những ông Bắc đi lại chuyện trò những vấn đề cũ rích, nhân vật trong phim thì chẳng có ai xinh xắn xì tin và ăn mặc hợp thời trang kiểu Hàn Quốc. Nhưng những người đã từng sống ở miền Bắc và nhất là đã từng sống dưới thời khó khăn của đường lối mới cảm nhận và thấu hiểu được. Bộ phim như một tiếng nói đồng cảm với những người đương thời mà ngày ấy họ đã không tìm được tiếng nói đồng cảm từ lãnh đạo, lầm lũi trong đời sống mà họ làm việc không vì lợi ích tập thể mà cũng chẳng thể nào vì lợi ích cá nhân. Thời ấy không phải Bí Thư Tỉnh Ủy nào cũng có tư duy cải cách dám nghĩ dám làm, đặt lợi ích nông dân lên trên quyền lợi bản thân như Bí Thư Tỉnh ủy tỉnh Vĩnh Phúc – ông Kim Ngọc.
